“Ik had ook mensen om kunnen brengen, maar dat was niet mijn doel. Ik wil een boodschap afgeven.” Een opvallende quote, voor een gids. Maar meneer Mabaso is dan ook geen normale gids. Het museum dat we bezoeken evenmin. Op Robbeneiland is de geschiedenis zo vers, dat verhalen uit eerste hand worden verteld.

Erbarmelijke omstandigheden

Onze toer begint een paar uur voordat meneer Mabaso zijn opmerkelijke uitspraak doet. We stappen van de boot, die ons van het moderne V&A Waterfront naar Robbeneiland brengt. Het uitzicht op Kaapstad is fantastisch en het water ziet er uitnodigend uit. In een parallel universum zou Robbeneiland een perfecte plek zijn voor een paar exclusieve hotels. Toch is dit de plek waar vele anti-apartheidsstrijders en politieke tegenstanders van het Apartheidsregime onder erbarmelijke omstandigheden, vaak jarenlang , gevangen zaten.

Robbeneiland: een gevangenisdorp

De groep die van de boot komt, wordt bij aankomst direct in verschillende groepen gedeeld. Wij worden gesommeerd om plaats te nemen in een bus, waarna we een toer over het eiland krijgen. “Het eiland is nog precies in dezelfde staat als toen het een gevangenis was,” vertelt onze eerste gids Mike ons. “Met als enige verschil dat er nu geen mensen meer gevangen zitten.” We gaan later naar het gevangeniscomplex, maar zien nu al het dorp waar gevangenisbewaarders met hun families woonden.

‘Nelson Mandela legde hier ooit de eerste steen neer’

Het dorp oogt erg Nederlands. Het is de befaamde Cape Dutch-architectuur. Hier woonden de gevangenisbewaarders met hun familie. Het volgende bezoek maakt meer indruk: we stoppen bij een steengroeve. Gevangenen werkten hier onder bijzonder slechte omstandigheden en in extreme hitte om mergel te winnen.

In het midden van de groeve ligt een stapel stenen. “Deze stapel stenen symboliseert de eenheid die Zuid-Afrika kan zijn,” legt Mike ons uit. “Je ziet grote, kleine, witte en zwarte stenen. Het laat zien hoe we, ondanks verschillen, één kunnen zijn.” Nelson Mandela legde hier ooit de eerste steen neer, waarop andere ex-gevangenen volgden.”

Lees ook: 3 boeken over Nelson Mandela die je gelezen wilt hebben

Een politiek gevangene als toerleider

De laatste stop is de gevangenis zelf. Eerdergenoemde Thulani Mabaso wacht ons op. Deze man, hij is al op leeftijd, is niet zomaar een gids die groepjes toeristen rondleidt. Nee, meneer Mabaso heeft zelf als politieke gevangene vastgezeten op Robbeneiland. Maar liefst 2190 dagen zat hij, samen met ex-presidenten Nelson Mandela, Kgalema Petrus Motlanthe en Jacob Zuma vast op dit dorre eiland.

Als actief lid van de ANC heeft hij een bom laten ontploffen, waarbij meer dan vijftig mensen gewond raakten. Op negentienjarige leeftijd is hij veroordeeld tot 18 jaar cel. “Maar”, zegt hij, “ik wilde niemand doden. Het ging om de boodschap!” In 1991 wordt Mabaso vrijgelaten, nadat het ANC met de toenmalige witte president had bedongen dat alle politieke gevangenen mochten gaan. Pas elf jaar later komt hij terug op Robbeneiland. Ditmaal als gids.

Tekst gaat verder onder de foto.

Achttien jaar cel

Hij leidt ons door alle vertrekken, kamers en gangen van de gevangenis, die in 1996 zijn deuren sloot. Wanneer we aankomen bij de cel van Mandela, wil iedereen een foto maken. Ondertussen vertelt Mabaso dat men hier eten kreeg op basis van huidskleur: zwarte Zuid-Afrikanen kwamen er het slechtst van af, Aziaten kregen al iets meer.

Terug in stilte

Waar op de heenweg luid geroezemoes klonk, is de terugweg naar Kaapstad een stuk rustiger. Onder indruk van het zware werk dat de gevangenen moesten doen, de kleine, simpele vertrekken en de racistische wijze waarop ze werden gekleineerd varen we in stilte terug.

De woorden die meneer Mabaso zei, vlak voor vertrek, klinken nog na en laten ons nadenken over het huidige Zuid-Afrika: “Het doet nog steeds pijn als ik mijn verhalen deel met bezoekers. Maar mensen moeten dit verhaal horen, men moet de Apartheid begrijpen. Men moet weten hoe gruwelijk het was om gevangene te zijn op Robbeneiland. Ik hoop de toekomst beter te maken door mijn verhaal te delen en mensen de geschiedenis te laten begrijpen.”

Praktische informatie voor je excursie naar Robbeneiland

Entree: R550 voor volwassenen, R300 voor kinderen (tot 18 jaar)
Beste reistijd: hele jaar door. Reserveren is aan te raden. Boek daarom direct je ticket:

Deze reportage is eerder gepubliceerd in onze digitale reisgids voor Kaapstad.