Je hebt hammams, en hammams. En hoewel precies dezelfde spelling, kunnen de verschillen stevig zijn en is de kans groot dat jouw idee van een hammam niet helemaal strookt met de werkelijkheid.

Geen paniek, een traditionele Marokkaanse hammam is minstens zo plezierig, je moet alleen met een paar dingen rekening houden. Verwachtingsmanagement, heet dat. Let op.

De hammam. Een stralende traditie in de Arabische wereld waarbij mensen zich naar een badhuis bewegen voor een grondige was- en scrubbeurt. Wie in het Westen weleens een hammam aandoet, wordt waarschijnlijk een vercommercialiseerde versie geserveerd met milde massages en andere toeters en bellen die niet altijd iets met een traditionele hammam te maken hebben.

De traditionele Marokkaanse hammam

Daar mijn schoonfamilie Marokkaans is en ik sinds kort weet hoe het hoort, zo’n hammam, een paar punten om te noteren voor als je Marokko aandoet en een traditioneel badhuis wil bezoeken in plaats van de toeristenversie.

Gooi om te beginnen alle gedachten die je koestert over de hammam overboord. In een normale hammam, daar waar het gros van de Marokkanen een keer per week te vinden is, lig je niet in een privé-ruimte op een voorverwarmde marmeren steen. In een traditioneel Marokkaans badhuis zit je gewoon op de grond tussen andere mensen van jouw geslacht – er wordt niet gemixt. De grond is warm, dat wel, net als de ruimte waarin je zit.

Verwacht in een traditionele hammam ook niet dat iemand water over je heen gooit, of iemand die het voor jou op een scrubben zet. Dat mag je zelf doen, of als je met iemand naar de hammam gaat: doe het voor elkaar. Zo pakken de meeste hammambezoekers in Marokko het aan: de een scrubt de ander, de ander scrubt de een. In Marokko is het scrubritueel tevens een blijk van liefde tussen vrienden en familie.

Echt geen zin om zelf de hand in een scrubhandschoen te steken? Er lopen in het badhuis altijd een paar medewerkers rond die scrubben op verzoek. Je kunt dus een medewerker aan haar jasje trekken en vragen of zij je onder handen wil nemen. Je betaalt hier een klein bedrag voor. Logisch, want ze neemt de tijd, scrubt je van top tot teen en doet dat enorm grondig. Zo grondig dat je hier en daar een bloeduitstortinkje kan oplopen.

Scrubben in een hammam

Kom ik bij het scrubben: dat doen wij hier met z’n allen niet helemaal zoals het bedoeld is. Scrubben gebeurt ten eerste niet met zeep, maar enkel met een scrubhandschoen en wat water (daarná was je jezelf met zeep). We pakken het voorts veel te voorzichtig aan. Wat wij hier scrubben noemen, zou je welbeschouwd ‘aaien’ kunnen noemen. Scrubben is though love, scrubben gebeurt met de harde hand. Als ware je een stuk hout dat eens flink opgeschuurd moet worden, dat is scrubben. Het is de bedoeling dat die dode huidcellen waar je vanaf wil zichtbaar van je huid afrollen doordat jij herhaaldelijk en met ferme hand over hetzelfde stuk huid wrijft. Op het oncomfortabele af. Maar bij dezen beloof ik je vast dat je huid – na zo’n echte scrubbeurt in zo’n echte hammam – nog nooit zo zacht heeft aangevoeld.

Bezoek je een traditionele hammam, neem dan je eigen spullen mee

Waar je rekening mee moet houden bij een hammambezoek, is dat je zelf je gereedschap mee moet nemen. Meaning: een paar grote emmers om te vullen met heet water (als de een op is, gebruik je de ander, terwijl je de een weer laat vollopen); een schepemmertje met handvat om gemakkelijk het water uit de grote emmer te scheppen om over je heen te gieten; een krukje voor wie niet op de grond wil zitten; een scrubhandschoen; zeep en shampoo; handdoeken. Je betaalt omgerekend een euro of vijf entree. Als je door een hammammedewerker gescrubd wilt worden betaal je een paar euro extra. Het is absoluut spotgoedkoop. Ben je tevreden over je scrubbeurt, geef dan een mooie fooi.

Na mijn eerste hammambezoek begreep ik ineens waarom mijn partner hier in Nederland weleens klaagde dat hij zich niet schoon voelde. Indertijd dacht ik: wat een lariekoek, je hebt toch net gedoucht? Inmiddels weet ik beter. Na een hammambezoek ben je niet schoon, je bent brandschoon, zelf tussen je tenen. Een verrukkelijk gevoel. Je huid gloeit, je hebt een gezonde blos op de wangen en je bent heerlijk rozig.

Traditionele hammam of toch een spa in Marrakech?

Aan badhuizen heb je in Marokko allesbehalve gebrek. Wil je er een bezoeken, vraag dan gewoon iemand op straat naar de dichtstbijzijnde. Ben je preuts aangelegd dan is een toeristenversie (hammam met spa) misschien fijner. Ikzelf vind de traditionele leuker, omdat het een sfeer heeft die niet te kopiëren valt. Het is verfrissend te zien dat er een heleboel mensen bij elkaar kunnen zitten om in alle rust liefde en aandacht in hun lijf te steken. Niemand is opgelaten of onzeker, ieder doet z’n ding, soms wordt er een babbeltje gemaakt.

Dat gezegd hebbende: ben je binnenkort in Marrakech en wil je super-de-luxe? Ga dan naar Heritage Spa. Op internet wordt erover geschreven: ‘Best spa in Marrakesh.’ En: ‘Total heaven.’ Het interieur is kleurrijk, typisch Marokkaans en knus. De behandelingen zijn niet goedkoop maar elke dirham meer dan waard. Tip: boek er na je hammambezoek en scrubbeurt een massage met arganolie om je huid te rehydrateren en babybilletjeszacht te maken. Heritage Spa vind je in de wijk Bab Doukkala, in de medina. Nu we toch op de sjieke tour zijn: de spa van vijfsterrenhotel Royal Mansour is net een sprookje – schandalig luxe zou je het ook kunnen noemen, kijk maar ’ns. Of probeer Les Bains de Marrakech. Ook bepaald niet mis. Niks met hammams, maar wel met desert camps? We’ve got you covered!