In drieëndertig Afrikaanse landen zijn wetten die plastic tasjes en ander single-use-plastic aan banden leggen of verbieden. Onder meer Kenia, Tanzania, en Oeganda verbieden het gebruik van plastic tasjes, maar één land steekt kroon: Rwanda. Het land wil als eerste van de wereld volledig plastic vrij zijn. 

Rwanda’s eerste plastic verbod wordt in 2009 ingevoerd. Het maakt de productie, verkoop en het gebruik van plastic tasjes en verpakkingen illegaal. Enkel biologisch afbreekbaar plastic mag nog gebruikt worden. Uitzonderingen zijn gemaakt voor de medische industrie. Schending van deze wet  leidt tot boetes en in het ergste geval zelfs een gevangenisstraf van vier jaar. ‘Umuganda’, iedere laatste zaterdag van de maand, is een nationale vrije dag. Deze dag is bedoeld voor gemeenschappen om de straten op te ruimen. 

Waarom een plastic verbod?

De voornaamste reden voor deze wetgeving is om de plastic vervuiling in de steden en natuur tegen te gaan. Het grootste probleem voor Rwanda waren de grote plastic afval verzamelingen die in de brand gestoken werden om ze op te ruimen. De rook die hierbij vrijkomt is schadelijk voor mensen, flora en fauna. Daarnaast kan een overmaat aan plastic afval ook gevaarlijk zijn. In Ghana ontstonden meerdere dodelijke overstromingen doordat rivierafvoeren waren dichtgeslibd met plastic afval. Nadat dit in juni 2015 leidde tot een incident met honderdvijftig doden, was Ghana’s president Mahama duidelijk: “Als de plastic producenten er niets aan doen, dan moeten we het voorbeeld van Rwanda volgen. Daar gebruikt niemand plastic en klaarblijkelijk kunnen ze gewoon zonder leven.” Een plastic verbod is echter nog niet opgenomen in de Ghanese wet.

Werkt het verbod? 

De Rwandese milieubescherming REMA noemt het verbod een succes. Het vee is gezonder, waterafvoeren raken minder vaak verstopt en de gewassen in het land groeien beter. Het land ontving zelfs van de Verenigde Naties een Habitat Scroll of Honour Award voor hun plastic beleid. Delegaties van andere landen bezoeken Kigali voor een voorbeeld voor hun toekomstige plastic verboden. Zo heeft buurland Kenia twee jaar terug ook een single-use-plastic ban aangenomen met even strenge regels als Rwanda.

Echter steekt een nieuw kwaad  de kop op door deze verboden: plasticsmokkelaars. Tasjes van biologisch afbreekbaar plastic zijn zes keer duurder dan de normale plastic tasjes. Het verschil van materiaal is aan de buitenkant niet zichtbaar. Gezien de lage prijs is er met name in de steden een flinke afzetmarkt voor illegale plastic tasjes. Smokkelaars en handelaars nemen hierom het risico op een gevangenisstraf van zes maanden.

In welke landen geldt een plastic verbod?

In Afrika zijn er drieëndertig landen met een verbod op plastic. Bedenkend dat er wereldwijd vierenvijftig landen zijn met plastic restricties, is Afrika enorm vooruitstrevend.  Opvallend is dat eenendertig van deze Afrikaanse landen in het zogeheten sub-Sahara (landen ten zuiden van de Sahara) deel van het continent liggen. In het noorden zijn er verboden in Marokko en Tunesië waar in 2015 en 2017 respectievelijk een verbod op de verkoop van plastic tasjes ingevoerd is. 

De trekkers van de kar in het continent zijn Rwanda, Kenia, Tanzania, Nigeria en Gambia, waar een verbod op de verkoop en gebruik van niet-afbreekbare plastic tasjes geldt en actief wordt gehandhaafd. In andere landen wordt alleen extreem dun plastic verkocht van 0,05 millimeter dik. Dit is in onder meer Madagascar, Botswana en Niger het geval.

Wat merk ik als toerist?

In enkele landen is het opletten geblazen. Met name Kenia, Tanzania en Rwanda, waar het invoeren van plastic tasjes en single-use-plastic verboden is. Hier wordt op gecontroleerd bij luchthavens en grensovergangen. Een plastic toilettasje mag wel mee het land in, mits duidelijk is dat deze met jou ook weer mee het land uitgaat na je bezoek. In andere landen zul je er actief niet veel van merken. Tasjes van afbreekbaar plastic zijn verkrijgbaar bij winkels, of vervangen voor papieren tassen/zakken. Wat single-use-plastic betreft zal het opvallen dat je drinkt uit metalen of bamboe rietjes.

Wist je dat er onlangs voor het eerst een boot van gerecycled plastic over Lake Victoria is rondgevaren? Lees het bijzondere verhaal van The Flipflopi, de kleurrijke boot gemaakt van aangespoelde flessen, slippers en tassen.