Victoria Falls, op de grens van Zimbabwe en Zambia, haalde de headlines eind 2019 met beelden van een nagenoeg volledig opgedroogde rotswand. De rivier Zambezi zou zijn opgedroogd wegens klimaatverandering. Dit is niet het geval. Vandaag de dag denderen er duizenden liters water per seconde van de kliffen. Hoe kon dit misverstand ontstaan? Wij zoeken het uit.

Het is 30 november 2019 wanneer in Australië de eerste nieuwsberichten opduiken over naakte kliffen en een opgedroogde Victoria Falls. In de vervolgende dagen verspreid deze headline en een video van het tafereel zich over de wereld via onder meer The Guardian, Reuters en het Algemeen Dagblad. De president van Zambia, Edgar Lungu, twittert over de beelden: “Dit is een sterke herinnering aan wat klimaatverandering doet met ons milieu.” 

De gemeenschap rondom de waterval vecht de berichten aan op twitter met #VictoriaFallsIsNotDry. Onder die hashtag wordt geopperd dat de hoog- en laagseizoenen de oorzaak zijn van droge kliffen. Daarnaast zijn de foto’s en video genomen bij de Eastern Cataracts van de val. Het zou een vertekend beeld geven, aangezien de waterval ruim anderhalve kilometer breed is.

Records worden gebroken

De waterstroom op de Zambezi wordt bijgehouden en gecontroleerd door de Zambezi River Authority (ZRA). Hun data laat zien dat de hoeveelheden water bij meetstation Victoria Falls altijd tussen oktober en januari op hun laagst zijn. In de maanden van februari tot juni is de stroming het hoogst. Afhankelijk van het seizoen valt te voorspellen of er meer of minder water van de Falls valt.

Waar in de media minder over is gerapporteerd, is dat vijf maanden na de droge kliffen een recordhoeveelheid water van Victoria Falls af dendert: 4289 kubieke meter water per seconde. Dat zijn 103 olympische zwembaden per minuut. Dit jaar lijkt de waterval die records wederom te breken, met vorige maand al een hogere waterhoeveelheid dan voorgaand jaar.

Ondanks deze record hoeveelheden water is het merendeel van de toeristen bij de waterval overtuigd dat Victoria Falls een last chance tourism destination is. Uit onderzoek in 2019 en 2020 blijkt dat zeventig procent van de toeristen verwacht dat de waterval in de toekomst opdroogt. Achtendertig procent van diezelfde ondervraagden zou de locatie niet meer willen bezoeken als het water weg is.

El Niño de schuldige

De waterval veranderde in de droge kliffen door El Niño, een weerpatroon dat de jaarlijkse regenval in zuidelijk Afrika verstoorde. Een El Niño is een grootschalige opwarming van zeewater in de stille oceaan die regengebieden van land naar zee verschuift. Hierdoor viel uitzonderlijk weinig regen in Afrika. Onder meer Namibië en Zimbabwe verklaarden zelfs de noodtoestand wegens het tekort aan water en voedsel. Deze extreme droogte en het gebrek aan regen zorgden voor de kale rotsen van Victoria Falls die de media veroverden. 

Dat de droge kliffen op zichzelf seizoensgebonden zijn en los staan van klimaatverandering klopt. Extreme droogtes daarentegen zijn wel aan klimaatverandering te koppelen. Wetenschappers zien een verband tussen het broeikaseffect en vaker voorkomende droogtes in zuidelijk Afrika. Dit zou kunnen betekenen dat de Victoria Falls in de laagseizoenen vaker net zo droog wordt als eind 2019. Daarnaast blijkt uit academisch onderzoek dat de temperatuur in Livingstone – het plaatsje aan de waterval in Zambia – over de afgelopen veertig jaar consistent is gestegen met iets meer dan een graad.

Concluderend zorgt het broeikaseffect voor veranderingen bij Victoria Falls. Nee, de val of de rivier drogen niet op, dit zal ook niet definitief gebeuren. Maar extreme droogtes gaan vaker voorkomen, en op hun beurt de waterval af en toe droger maken.