Tijdens een unieke tour door de drukke Downtown-wijk van de Keniaanse hoofdstad Nairobi praat je met de jongens van Nai Nami, die je door middel van interactie en gesprekken leren begrijpen hoe de grootste stad van Kenia in elkaar steekt.

Een onvergetelijke ervaring

“Zie je die toeristen daar lopen, met die dure horloges en grote camera’s op hun buik? Dat zijn nou precies het soort mensen die wij vroeger hadden overvallen.” Het is een quote van Cheddaz, één van onze tour-leaders, die we niet snel zullen vergeten. Het is tekenend voor deze tour van ex-gangsters, die een wereld blootleggen die anders verborgen was gebleven.

Zie je die toeristen daar lopen, met die dure horloges en grote camera’s op hun buik? Dat zijn nou precies het soort mensen die wij vroeger hadden overvallen

Eerder die dag kregen we een appje in een vers aangemaakte Whatsapp-groep. “Hoi allemaal, heel erg bedankt voor het boeken van de Nai Nami Tour en welkom in de groeps-app met jullie gidsen Cheddaz, Kissmart, Mrembe en Donga. Zorg ervoor dat je vrijdag om 2 uur ’s middags voor de Bata-winkel in het CBD staan! Nogmaals bedankt, we zien er naar uit om jullie een onvergetelijke ervaring te bezorgen!”

Nairobbery

Je zou het niet zeggen, als je het keurige appje leest, dat deze afkomstig is van jongens die vroeger een ruig leven op de straten van Nairobi hebben geleid. De stad wordt door sommigen nog steeds ‘Nairobbery’ genoemd – als een cynische knipoog naar het hoge aantal overvallen dat de stad jarenlang teisterde. Overvallen komen nog steeds voor, maar gelukkig veel minder dan vijf tot tien jaar geleden. Toch zijn er, net als in zo’n beetje elke wereldstad, wijken waar je maar beter niet kunt komen. ‘Downtown’, de wijk waar de jongens van Nai Nami ons doorheen gaan leiden, is één van die wijken.

Altijd anders

Ik herken Cheddaz van het plaatje in de groeps-app: hij draagt dreadlocks in een staart achterop zijn hoofd en is iets kleiner dan zijn breed glimlachende vriend Donga en Kissmart, de jongen met kortere dreads die naast hem staat. De jongens ogen net zo slick als het appje dat ze stuurden: het is duidelijk dat Cheddaz en zijn kompanen niet meer op straat leven. “You must be Dzjoest!” zegt hij terwijl hij naar me toe komt lopen. “Goed je te ontmoeten. We wachten nog even op onze andere gasten en dan kunnen we met de tour beginnen.”

Terwijl we wachten op de rest van het gezelschap, vertelt Cheddaz ons wat we van de tour, een sociale onderneming die een paar jaar geleden is gestart, kunnen verwachten. “Geen enkele Nai Nami experience is hetzelfde. Dat komt niet alleen doordat we nooit echt een vaste route door Downtown afleggen, maar ook doordat de tour bestaat uit een gesprek tussen jou en mij. Ik leer van jou, en en ik hoop dat je ook wat van mij leert.”

Een persoonlijke ervaring

Nai Nami, wat letterlijk ‘Nairobi met mij’ betekent, focust dus met name op de interactie met gidsen. Dat komt ook doordat er niet echt veel bezienswaardigheden in het centrum van Nairobi te vinden zijn: de stad bestaat namelijk nog niet zolang, 150 jaar geleden was het zelfs nog niet eens een dorp. We kunnen goed zien dat veel van de koloniale gebouwen die de Britten hebben gebouwd, zijn vervangen door grote flatgebouwen.

Wanneer later ook de andere deelnemers, een Amerikaanse en een Japanner, zijn aangekomen, kan de tour beginnen. Elke ‘gast’ krijgt één gids aangewezen, maar er wordt ons op het hart gedrukt dat we natuurlijk met iedereen kunnen praten. “Ook als de totale groep gasten uit twaalf man zou bestaan, zorgen we ervoor dat we twaalf gidsen hebben,” legt Cheddaz uit. “Zo krijgt iedereen een persoonlijke ervaring.”

Geen mensen-kijk-safari

Je kunt in Nairobi, een immense stad met veel sloppenwijken, ook een tour doen door bijvoorbeeld de Kibera- of Mathare-slum, maar we komen er al snel achter dat de heren van Nai Nami daar niet over te spreken zijn. “Wij zouden deze tour ook in Mathare kunnen organiseren, want daar komen we vandaan,” zegt Kissmart. “Maar dat doen we bewust niet. We houden niet van ‘slum tourism’.”

En inderdaad: de Nai Nami tour blijkt geen ‘mensen-kijk-safari’. Tijdens onze wandeltocht trekken we niet door een woonwijk, maar door het levendige ‘Downtown’-district, waar iedereen druk aan het hustelen is. Wanneer we door de wijk lopen, zijn onze gidsen druk bezig met het schudden van handen en het zwaaien naar vrienden. De ‘street smart’ jongens kennen iedereen, en het is duidelijk dat ze gerespecteerd worden.

Wanneer een jongen die duidelijk onder invloed is iets aan me probeert te verkopen, houdt Cheddaz hem op afstand. We verstaan niet wat er gezegd wordt, maar al gauw druipt de jongen af. Ik weet inmiddels dat Cheddaz vroeger geen lievertje was en weet zeker: mensen hebben hem nog steeds hoog zitten. Als we kort daarna ook nog de toeristen tegenkomen die Cheddaz “vroeger zeker had overvallen,” lijkt het me een goed moment om het over zijn criminele verleden te hebben.

“We hebben bijna allemaal in de bak gezeten”

Het komt er meteen uit, Cheddaz heeft dit verhaal al vaker verteld. “Ik was geen lieverdje, en heb veel misdaden begaan. We hebben bijna allemaal in de bak gezeten,” zegt Cheddaz zonder blikken of blozen.

Veel van de jongens deden niet eens aan zakkenrollen, maar pleegden gewapende overvallen waar mensen bij gewond raakten. Eén van de jongens trok met zijn tanden trouwringen van handen die uit auto-raampjes staken, een ander griste telefoons uit de handen van mensen die in de file stonden. “We zijn open over ons criminele achtergrond, doordat we geen keus hadden,” zegt Kissmart die achter ons loopt. “Het leven op straat is hard. Het is eten of gegeten worden.”

Het leven op straat is hard. Het is eten of gegeten worden

Veel van de Nai Nami-jongens groeiden op in de slums en waren daardoor kansarm. Ook zaten ze al op jonge leeftijd aan de verdovende middelen: ze snoven lijm en rookten marihuana. Doordat ze al jong met drugs in aanraking kwamen, was het een kleine stap naar het verhandelen van drugs, zakkenrollen en het plegen van overvallen.

Het begin van Nai Nami

Cheddaz kende Kissmart al een beetje van de straat, maar ontmoette hem pas echt op één van Kissmarts concerten, zegt hij: “hoewel ik eigenlijk naar het optreden kwam om bezoekers te bestelen, raakte ik geïnspireerd door zijn muziek.” Samen met Donga zijn de drie later muziek gaan maken onder de naam ‘Nairobeez’. Dat het trio nu muziek maakte, betekende echter nog niet dat ze niet meer actief waren in de criminele wereld – met muziek was niet veel geld te verdienen.

Toch heeft de muziek hen wel uit de onderwereld van Nairobi getrokken. Zo speelden ze zich in de kijker van Gianmarco, een Zwitserse student ‘sociaal innovatiebeheer’. Hij zag niet drie straatschoffies, maar drie getalenteerde doch kansarme jongens. “Samen met Sriram, een andere sociale entrepreneur uit India, wilden zij een manier bedenken waarop we aan een toekomst kunnen bouwen,” zegt Cheddaz. En zo werd Nai Nami opgericht: een tour door de straten waarop Cheddaz en zijn vrienden letterlijk zijn opgegroeid. Dat is nu een paar jaar geleden, en de jongens zweren dat ze nu alleen nog maar op een eerlijke manier geld verdienen.

Leven zonder criminaliteit

Na onze tocht langs het oude treinstation en door een kleurrijke markt vol ijverige marktvrouwen, eindigt onze tour bij een klein restaurantje, gespecialiseerd in de Keniaanse cuisine: ugali (gestampte maïspap), spinazie en uiteraard geroosterde geit of kip. We vragen Cheddaz wat hij na onze tour gaat doen. “Vanmiddag duiken we weer de studio in,” zegt hij. “Steeds meer mensen luisteren naar onze muziek, ook de kinderen uit de sloppenwijk waar wij vandaan komen. Het voelt goed om aan hen te laten zien dat er ook een leven zonder criminaliteit bestaat, ook al groei je op in een moeilijke buurt.”

Wanneer we afscheid nemen, beseffen we: de ervaring die de jongens beloofden in hun eerste Whatsapp-berichtje, is inderdaad onvergetelijk. Doordat iedereen de hele middag met een andere gids op stap is geweest, komen we erachter dat we allemaal over andere dingen hebben gepraat. Één ding is zeker: juist door al die verschillende gesprekken met de heren, hebben we veel geleerd over hoe het leven in Nairobi kan zijn.

Je boekt deze tour rechtstreeks via Nai Nami’s website.